Dalka jamhuuriyada Federaalka ah ee Nigeria. Dalka Nigeria waxa uu kamid yahay wadamada Afrikada Galbeed. Dalalka ku xeeran ee xuduudaha la wadaagana Nigeria waxa kamid ah Cameroon, Niger, Benin iyo Chad. Dhinaca kuunfureedna waxa kaga teedsan badwaynta Atlantiga (Atlantic Ocean). Magaalada Abuja oo ah xaruunta dalka Nigeria waxa ay ku talaa badhtamaha dalka. Bedka dalka waxa lagu qiyaasaa
356,668.82,
oo (mayl laba jibaaran) una dhiganta
923,768.00,
oo (kiiloo mitir laba jibaraan) dalka Nigeri wax dhulkiisu
uu ku
labajeer laabmaa gobolka (California) ee dalka Maraykanka. Dalka
Nigeria oo ah dalka ugu dadka badan guud ahaan dalalka qaarada Afrika
waxa ku dhaqan Nigeria dad kor u dhaafaya 152-milyan oo ruux. In kastoo
dalka Nigeria ay ka jiraan waxyaabaha hoos u dhiga korodha dadka ayaa
oo kamid yahay cudurka dilaaga ah ee AIDS-ku hadan saadaasha laga
bixiyay dadka dalka Nigeria ayaa sanadka 2050 wax ay gaadhi doonaan
303-milyan oo ruux in ka badan. Luuqadaha lagaga hadlo dalka Nigeria
waxa ugu horeysa luuqada Ingiriisiga oo ah luuqad ay ka dhaxleen
gumaysigii boqortooyada ingiriiska. Luuqadaha kale dalka lagaga hadlo
wax kamid ah luuqadaha
Xawsaha
(Hausa), Yoruba, Igbo (Ibo) iyo Fulani.
Dadka
aqoonta leh ee reer Nigeria waxa lagu qiyaasaa boqolkiiba
57.1%.
Diimaha ay kala haystaan qoomiyadaha ku dhaqan dalka Nigeria ayaa wax
kamdi ah Diinta Islaamka oo ah diinta ay haystaan dadka ugu badani.
Waxana dadka Muslimiinta ah lagu qiyaasaa boqolkiiba 50%, Diinta
labaadna waa diinta Kiristanka waxana haysta boqokiiba 40%, boqokiiba
10% ka soo hadhayna waxa ay aaminsanyihiin diimo dhaqanka la xidhiidha.
Celceliska ragga reer Nigeria waxa cimrigoodu uu gaadhay 51-sano halka
dumarkunaay ka gaadhaan tiro taaa la mid ah.
Qaabka ay
u shaqayso dowlada dalka Nigeria ayaa ah nidaamka jamhuuriga ah oo uu ku
lamaanyahay nidaam shacbi iyo xukun milatari
(Government
Type republic transitioning from military to civilian rule). Lacagta
laga isticmaalo dalka Nigeria waxa la yidhaa naira (N). warshadaha
dalka Nigeria waxa lagu farsameeyaa Saliida Caydhiin, Dhuxul dhagaxda,
Cudbiga, Rabadhka, Looxa, Hargaha, Sibidhka, Cuntada, Qalabka Dhiska iyo
Kabaha.
Beeraha
dalkana waxa ka baxa Kookaha, Galayda, Hadhuudhka, Cassavanaha, iyo
Bariiska.
Waxna dadka
reer Nigeria ay dhaqadaan xoolo ay kamid yihiin Adhiga, Lo’da iyo
Khinsiirka waxa kale oo dadka reer Nigeria ay si fiican uga
faa’iidaystaan kaluunka iyo Geedka Timberka.
Dhulka la
isticmaala ee dalka waxa waxa lagu qiyaasaa boqolkiiba 33%. Khayraadka
dabiiciga ah ee dalka waxa kamid ah Gaaska dabiiciga ah, Baatroolka,
Dhuxul dhagaxda, iyo macdanaha kala ah: tin, columbite, iron ore,
limestone, lead iyo zinc.
By: Suleiman Bashiir Cumar
Eelo University